Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski

Bolesław I Chrobry, znany również jako Bolesław Wielki, przyszedł na świat w 967 roku i zmarł 17 czerwca 1025. Pochodził z dynastii Piastów i sprawował władzę nad Polską od 992 roku aż do swojej śmierci. Zasłynął jako pierwszy władca Polski, który otrzymał koronę królewską w 1025 roku. Ponadto, w krótkim okresie między 1003 a 1004 rokiem, pełnił funkcję księcia Czech pod imieniem Bolesław IV.

Jego rodzicami byli Mieszko I, pierwszy historyczny władca Polski, oraz Dobrawa, pochodząca z czeskiej rodziny królewskiej. Dokładne miejsce i data urodzenia Bolesława nie są znane. Po objęciu władzy w 992 roku Bolesław I Chrobry usunął z dworu swoją macochę Odę oraz przyrodnich braci.

Bolesław I Chrobry był aktywnym promotorem chrześcijaństwa na terenach Polski. Wspierał działalność misyjną takich postaci jak Wojciech Sławnikowic, biskup praski, oraz Brunon z Kwerfurtu. Męczeńska śmierć Wojciecha w 997 roku i jego szybka kanonizacja były bezpośrednią przyczyną zorganizowania zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000. Podczas tego wydarzenia powstało arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Co więcej, cesarz Otton III uznał niezależność polskiego państwa i jego władcy, co miało ogromne znaczenie dla pozycji Polski na arenie międzynarodowej.

Droga Bolesława Chrobrego do władzy

Bolesław przyszedł na świat w roku 966, kiedy to Polska przyjęła chrzest. Był on jedynym dzieckiem Mieszka I oraz jego pierwszej małżonki, Dobrawy. Gdy jego ojciec zmarł, Bolesław miał 26 lat i był już po ślubie z trzecią żoną. Jego pierwsza małżonka, której imienia nie znamy, pochodziła z rodu margrabiego Rykdaga. Druga, także anonimowa, była Węgierką i dała mu syna o imieniu Bezprym. Obydwie kobiety zostały oddalone przez księcia. Emnilda, trzecia żona Bolesława i córka Dobromira, księcia zachodniosłowiańskiego, urodziła mu dwóch synów – Mieszka i Ottona, a także trzy córki.

Po śmierci Mieszka I pojawiło się ryzyko podziału kraju między jego potomków. Jednakże Bolesław wykazał się niezłomnością w dążeniu do władzy. Możliwe, że jego determinacja była podsycana przez dokument Dagome iudex, w którym nie został wymieniony jako dziedzic. Bolesław podjął radykalne kroki, wypędzając z kraju swoją macochę Odę, która później zmarła w Niemczech, oraz swoich przyrodnich braci: Mieszka, Lamberta i Świętopełka. Dodatkowo książę rozprawił się z feudalnymi panami, którzy wsparli Odę, nakazując oślepienie dwóch z nich – Odylena i Przybywoja. Jego bezkompromisowe przejęcie władzy zapoczątkowało ponad trzydziestoletnie rządy bez wyzwań ze strony wewnętrznej opozycji.

Zjazd gnieźnieński w roku 1000 – sukces polityczny Bolesława Chrobrego

W 1000 roku cesarz niemiecki Otton III udał się do Polski, aby odwiedzić grób zamordowanego misjonarza, Świętego Wojciecha, z którym był dobrze zaznajomiony i którego kanonizacji gorliwie patronował. Otton, mający wówczas 21 lat, miał ambicję stworzenia uniwersalnego cesarstwa bez dominacji jednego narodu, składającego się z czterech części: Italii, Galii, Germanii i Słowiańszczyzny. W Bolesławie Chrobrym widział zarządcę tej ostatniej części, co świadczy o wcześniejszym silnym wrażeniu, jakie książę polski wywarł na cesarzu.

Przybywszy do Gniezna, Otton III został przyjęty przez księcia Bolesława z niezwykłym przepychem, co zaskoczyło nawet kronikarza Thietmara. Podczas uczty w gnieźnieńskim grodzie cesarz uczynił symboliczny gest, umieszczając na głowie Chrobrego swój diadem i wręczając mu włócznię Świętego Maurycego. Choć nie była to koronacja, gdyż tylko papież miał taką władzę, Gall Anonim przekazał, że Otton uznał wówczas Bolesława za niezależnego władcę i zasugerował jego podniesienie na tron królewski. Niektórzy historycy spekulują, że Otton mógł również wskazać Chrobrego jako potencjalnego następcę na tronie cesarskim.

W trakcie zjazdu gnieźnieńskiego podjęto decyzję o ustanowieniu arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz trzech biskupstw: we Wrocławiu, Krakowie i Kołobrzegu. Choć decyzja ta wymagała zatwierdzenia przez papieża, który w bulli z 999 roku mianował arcybiskupem Gniezna brata Świętego Wojciecha – Gaudentego, to już wcześniej istniejące biskupstwo poznańskie pozostawało pod bezpośrednią jurysdykcją Stolicy Apostolskiej.

W wyniku rozmów gnieźnieńskich doszło również do zaaranżowania małżeństwa siostrzenicy cesarza, Rychezy, z synem Bolesława – Mieszkiem, przyszłym królem Polski. Bolesław hojnie obdarował swoich gości, w tym cesarza, który otrzymał 300 pancernych żołnierzy. Po zakończeniu wizyty, książę polski odprowadził Ottona do granicy i towarzyszył mu jeszcze przez część terytorium niemieckiego.

Po zjeździe Bolesław podjął starania o formalną koronację królewską, wysyłając opata Astryka-Atanazego do Włoch. Jednakże sytuacja w Rzymie uległa komplikacji z powodu powstania wywołanego przez Bizancjum, co zmusiło papieża i cesarza do ucieczki do Rawenny. W poszukiwaniu pomocy Państwo Kościelne zwróciło się do Wenecji i Węgier. W rezultacie korona przeznaczona dla Bolesława trafiła do władcy Węgier – Stefana, późniejszego świętego. Istnieje przypuszczenie, że opat Astryk, posłany przez Chrobrego, zdradził polskiego księcia, kuszony przez niemieckich panów, a także że w antypolską intrygę mogła być zamieszana macocha Bolesława, Oda, przebywająca w Niemczech.

Po śmierci Ottona III, 23 stycznia 1002 roku, w wyniku wewnętrznych konfliktów i choroby, na tron niemiecki pretendował Henryk Bawarski, nieprzychylny Słowianom. Bolesław, przewidując pogorszenie stosunków z Niemcami, zajął Łużyce, Milsko i Miśnię, które wcześniej należały do Niemiec, a miejscowa ludność przyjęła go przyjaźnie.

Mimo tych wydarzeń wojna z Niemcami nie wybuchła od razu. Bolesław uczestniczył w lipcowym zjeździe niemieckich książąt, którzy wybrali na króla Henryka II Bawarskiego. Nowy władca wydawał się przyjaźnie nastawiony do polskiego księcia, popierając małżeństwo jego córki Regelindy z Hermanem, przyszłym margrabią Miśni. Jednakże zjazd okazał się zasadzką – Henryk zaatakował Bolesława, który jednak uniknął śmierci dzięki pomocy niemieckich rycerzy. To wydarzenie zapoczątkowało otwartą wojnę, a Bolesław w drodze powrotnej zniszczył gród Strzałę, będący posagiem Regelindy.

Początkowe potyczki z Niemcami nie były dla Bolesława zbyt trudne, skoro w 1003 roku udało mu się zająć Czechy, a mimo utraty części tych terenów rok później, większość z nich zachował. Henryk II, późniejszy święty, zawarł sojusz z pogańskimi Wieletami przeciwko Polsce. W 1005 roku armia niemiecko-czesko-wielecka dotarła do Poznania, ale nie przystąpiła do szturmu, co skutkowało pokojem, w którym Polska oddała jedynie Łużyce i Milsko.

W 1007 roku doszło do zerwania pokoju, a Bolesław, prawdopodobnie antycypując niemiecki atak, przystąpił do działań wojennych. Po latach zmagań, w 1013 roku w Merseburgu podpisano kolejny rozejm, w którym Polska otrzymała Łużyce i Milsko jako lenno. Chrobry, czując się silny, nie płacił za te tereny trybutu, co nieuchronnie prowadziło do kolejnych konfliktów.

Walki rozpoczęły się nad Odrą, a Henryk zaatakował gród Niemczę, którego oblężenie trwało ponad miesiąc. Thietmar opisywał wytrwałość i zaradność obrońców, których drewniany gród oparł się machinom wojennym. Bolesław, stacjonując w okolicach Wrocławia, odciął cesarzowi drogę odwrotu, zmuszając go do wycofania się do Czech. Polski książę podążył za nim, pustosząc kraj i biorąc wielu jeńców.

30 stycznia 1018 roku w Budziszynie podpisano trwały pokój, w którym Milsko i Łużyce przeszły bezwarunkowo pod polską władzę. Gwarancją pokoju było małżeństwo Bolesława z Odą, córką niemieckiego margrabiego. Zwycięstwo nad Henrykiem nie oznaczało, że Niemcy były słabsze militarnie, ale wewnętrzne konflikty i słabość państwa niemieckiego sprzyjały polskiemu księciu, który preferował podstęp i zaskakujące ataki, zadając wrogowi poważne straty.

Wyprawa kijowska Bolesława Chrobrego

Po zawarciu pokoju z zachodnimi sąsiadami Bolesław Chrobry mógł skupić swoją uwagę na wschodzie. W przeszłości, za panowania Włodzimierza I Wielkiego, relacje z Rusią były korzystne, co potwierdzało małżeństwo jednej z córek Chrobrego z synem Włodzimierza, Świętopełkiem. Chrobry sam próbował związać się z rodziną Włodzimierza poprzez małżeństwo z jego córką Predysławą, ale jego starania nie zakończyły się powodzeniem. Po śmierci Włodzimierza relacje uległy pogorszeniu, a walka o władzę między jego synami, Świętopełkiem i Jarosławem, dodatkowo skomplikowała sytuację. Konflikt dotknął również rodzinę Chrobrego, gdyż jego córka, żona Świętopełka, została uwięziona.

W odpowiedzi na te wydarzenia, Chrobry w 1013 roku podjął zbrojną interwencję w Kijowie, jednak bez większych sukcesów. Jarosław, który w 1017 roku wygnał Świętopełka, również próbował swoich sił w ataku na Polskę, ale i jego wyprawa nie przyniosła zmian. Dopiero po umocnieniu swojej pozycji na zachodzie, Chrobry z pomocą niemieckich wojsk liczących 300 żołnierzy, ponownie zwrócił się ku wschodowi, mając na celu osadzenie Świętopełka na tronie Kijowa i wzmocnienie swoich wpływów w regionie.

Konflikt zaostrzył się, gdy doszło do bitwy nad Bugiem, wywołanej przez ruskiego wojewodę Bada, który wyzywał Chrobrego. Polacy odnieśli pełne zwycięstwo, Jarosław musiał uciekać, a Chrobry zajął Kijów i osadził na tronie swojego zięcia. W Kijowie Chrobry dopuścił się gwałtu na siostrze Jarosława, co było formą zemsty za wcześniejszą odmowę. Jego działania wywołały powstanie miejscowej ludności, co zmusiło Chrobrego do wycofania się po kilku miesiącach wraz z bogatymi łupami. W drodze powrotnej zdobył również Grody Czerwieńskie. Mimo tych początkowych sukcesów Świętopełk ostatecznie został wygnany, a Chrobry nie interweniował, zamiast tego zdecydował się na poprawę stosunków z Jarosławem, który rządził aż do 1054 roku.

W Polsce nastał okres pokoju, który Bolesław Chrobry wykorzystał na konsolidację i wzmocnienie państwa. Po śmierci swoich przeciwników, papieża Benedykta VII i cesarza Henryka II, Chrobry wykorzystał panujące zamieszanie i koronował się na króla Polski w Gnieźnie 18 kwietnia 1025 roku, bez zgody papieża. Tym samym, prawie sześćdziesięcioletni władca wprowadził Polskę w szeregi europejskich królestw, podkreślając suwerenność i niezależność kraju. Polska, która zaledwie sześćdziesiąt lat wcześniej pojawiała się w źródłach historycznych, stała się ważnym graczem na arenie międzynarodowej. Bolesław I Chrobry, znany również jako Wielki, zmarł 17 czerwca 1025 roku i został pochowany w Poznaniu.