Mieszko I – pierwszy władca Polski
Mieszko I, pierwszy historyczny władca Polan, zasiadał na tronie Polski od około 960 roku. Pochodził z dynastii Piastów i był synem Siemomysła. Jego rządy były kontynuacją polityki ekspansywnej prowadzonej przez jego przodków, którzy rządzili pogańskim księstwem w rejonie dzisiejszej Wielkopolski. Dzięki strategicznym sojuszom i siłom militarnym zdołali oni podporządkować sobie tereny Kujaw, a także prawdopodobnie Pomorze Wschodnie i Mazowsze.
Podczas swojego panowania, Mieszko I skupił się na rozszerzeniu swoich wpływów na Pomorze Zachodnie, które ostatecznie udało mu się podbić aż po linię rzeki Odry. W późniejszym okresie życia skierował swoje zainteresowania wojenne na południe, gdzie podjął konflikt z Czechami. W wyniku tych działań udało mu się zdobyć Śląsk, a prawdopodobnie także Małopolskę.
Mieszko I był ojcem Bolesława I Chrobrego oraz kilkorga innych dzieci, w tym Świętosławy-Sygrydy, Mieszka, Lamberta i Świętopełka. Jego bratem był Czcibor, a przez córkę Świętosławę, był dziadkiem Kanuta Wielkiego. Zmarł 25 maja 992 roku, pozostawiając po sobie trwały ślad w historii Polski jako założyciel państwa polskiego.
Początki panowania Mieszka I w Polsce
Historia wstąpienia na tron Mieszka I oraz jego przodków jest niejasna. Znane są jedynie imiona jego ojca Siemomysła, dziadka Leszka i pradziadka Siemowita, ale szczegółowe informacje na ich temat są skąpe. Również wczesne lata życia Mieszka pozostają owiane tajemnicą. Mieszko I prawdopodobnie przyszedł na świat w okresie między 930 a 940 rokiem. Istnieją przekazy, według których do siódmego roku życia był niewidomy, jednak te doniesienia nie są potwierdzone i mogą mieć charakter symboliczny, odnoszący się do pogańskiego okresu jego życia.
Pierwsze pewne informacje o Mieszku pojawiają się w 963 roku, kiedy to w kronice saskiej Widukinda z Korbei pojawia się zarówno nazwa Polski, jak i imię księcia. W tamtym czasie państwo Polan było już dość rozległe jak na struktury plemienne. Początkowo skupiało się na Wielkopolsce, ale z czasem dołączano do niego nowe obszary, takie jak Mazowsze około 960 roku, Pomorze Gdańskie i Zachodnie między 967 a 972 rokiem, a następnie Małopolska i Śląsk w 990 roku. Mieszko I na krótko objął również władzę nad Grodami Czerwieńskimi, które jednak utracił w 981 roku.
Przed przyjęciem chrześcijaństwa w 966 roku, Mieszko I musiał stawić czoła konfliktom z Wieletami. Po zawarciu sojuszu z Czechami udało mu się odnieść zwycięstwo w tych zmaganiach.
Chrzest Polski jako punkt zwrotny w życiu Mieszka I
W roku 965 Mieszko I pojął za żonę Dobrawę, księżniczkę z Czech, kraju już wtedy wyznającego chrześcijaństwo. To wydarzenie otworzyło Polsce ścieżkę do przyjęcia wiary chrześcijańskiej. Decyzja ta nie była jedynie chwilowym manewrem politycznym mającym na celu rozerwanie sojuszu między Wieletami a Czechami, ale miała znaczący wpływ na przyszłość państwa. Mieszko, dążąc do zjednoczenia kraju, pragnął wzmocnić swoją władzę, a chrześcijaństwo, uznając władzę za dar od Boga, czyniło każdy opór wobec niej aktem herezji, a nawet buntu przeciwko Bogu, za co groziła kara śmierci.
Kościół w tamtych czasach pełnił kluczową rolę w Europie, a duchowieństwo, jako najbardziej wykształcona warstwa społeczna, było niezastąpione w zarządzaniu państwem. Chrzest Polski miał także znaczenie strategiczne, ponieważ uniemożliwiał niemieckim władców chrześcijańskim uzasadnianie najazdów na ziemie polskie. W ten sposób chrzest przyczynił się do wzrostu międzynarodowego bezpieczeństwa młodego państwa. Ustanowienie biskupstwa w Poznaniu w 968 roku, podlegającego bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, a nie arcybiskupstwu magdeburskiemu, umocniło suwerenność Polski. Pierwszym biskupem poznańskim został Jordan, prawdopodobnie pochodzący z Włoch lub Lotaryngii.
Decyzja Mieszka o przyjęciu chrześcijaństwa oznaczała odebranie poddanym prawa do pogańskich wierzeń, które kultywowano przez setki lat. Mimo potencjalnego ryzyka buntu, do tragicznych wydarzeń nie doszło, co świadczy o silnej pozycji księcia w Polsce. Nie można jednak wykluczyć, że niektórzy sprzeciwiali się nowej wierze, być może szukając sojuszu z pogańskimi Wieletami. Ostatecznie jednak, dzięki współpracy z Czechami, Polska pokonała swoich przeciwników.
Konflikty Mieszka I z Niemcami
W okresie chrztu Polski, Niemcy były państwem o znaczącej sile. Przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę prawdopodobnie odbyło się za przyzwoleniem niemieckiego władcy, Ottona I. Mieszko I, mimo że płacił cesarzowi daninę z części swoich ziem, miał ambitne plany ekspansji, w tym dążenie do włączenia Pomorza Zachodniego do swojego państwa.
W lecie 972 roku doszło do napięć między Polską a Niemcami. W tym czasie Otton I przebywał we Włoszech, a jego margrabia, Hodon, na czele wojsk wyruszył na wschód. Zamiast atakować bezpośrednio główne grody polskie, jego siły spotkały się z armią Mieszka w okolicach Cedyni. Wydaje się, że celem Hodona było uniemożliwienie polskiej ekspansji na Pomorze. 24 czerwca miała miejsce bitwa pod Cedynią, która była pierwszym udokumentowanym starciem zbrojnym w historii Polski. Dzięki sprytnemu manewrowi Czcibora, brata Mieszka, wojska Hodona poniosły klęskę. Z relacji kronikarza wynika, że ocalał jedynie Hodon i ojciec Thietmara, Zygfryd. Otton I, będąc we Włoszech, nie był dobrze poinformowany o działaniach swojego margrabiego. Wysłał posłańców z wezwaniem do zaprzestania walk, a po rozpatrzeniu sprawy w 973 roku zażądał od Mieszka zakładnika – jego pierworodnego syna, Bolesława.
Po śmierci Ottona I, 7 maja 973 roku, relacje między Polską a Niemcami nadal były napięte. W tym okresie Bolesław prawdopodobnie powrócił do kraju, a konflikty zbrojne o Pomorze trwały nadal. W 979 roku doszło do kolejnej bitwy, którą ponownie przegrali Niemcy. Konflikt zakończył się jednak, gdy Mieszko I ożenił się z Odą, córką margrabiego Teodoryka. Choć małżeństwo to spotkało się z dezaprobatą Kościoła, gdyż Oda była zakonnicą, ostatecznie polityczne rozważania przeważyły. W ramach ślubnych uroczystości Mieszko uwolnił niemieckich jeńców.
Zakończenie walk z Niemcami było również wynikiem powstania ludów zachodniosłowiańskich na terenach wschodnich Niemiec w 981 roku. Wewnętrzne zawirowania pozwoliły na ustabilizowanie stosunków polsko-niemieckich i przyczyniły się do utrwalenia pokoju między oboma państwami.
Dalsza historia Mieszka I
Po ustabilizowaniu się warunków na zachodzie, na wschodzie doszło do zmian. W 981 roku Włodzimierz I Wielki, książę Rusi, podbił Grody Czerwieńskie, które były kluczowym punktem na szlaku handlowym łączącym Kijów z Krakowem, a stamtąd z Pragą. Nie jest pewne, kiedy te tereny znalazły się w rękach Mieszka I – możliwe, że stało się to na początku jego rządów, choć równie dobrze mógł je przejąć po swoim ojcu, Siemiomysłu.
W 990 roku wybuchł konflikt zbrojny z Czechami, z którymi sojusz nie przetrwał długo po śmierci Dobrawy w 977 roku. W konflikcie tym Wieleci wsparli Czechów, podczas gdy Niemcy, niegdyś przeciwnicy, stanęli po stronie Polski. Na prośbę Mieszka, cesarzowa Teofano, sprawująca władzę po śmierci Ottona II, gdy Otton III był jeszcze dzieckiem, przysłała mu wsparcie w postaci czterech hufców rycerstwa. Jednakże część z nich zawiązała porozumienie z Bolesławem, władcą Czech, co skutkowało powrotem niektórych do domów, a innych wzięto jako zakładników, aby wymusić na Mieszku pokój. Mieszko nie ugiął się i bez wsparcia Niemiec przyłączył do swojego państwa Małopolskę, dawne terytorium Wiślan, oraz Śląsk.
Mieszko I, dążąc do wzmocnienia swojego kraju, prowadził aktywną politykę zagraniczną, opierającą się na związkach dynastycznych. Jego siostra, Adelajda, została żoną Gejzy, założyciela państwa węgierskiego, a córka, Świętosława, znana również jako Storrada lub Sygryda, wyszła za Eryka Zwycięskiego, króla Szwecji i Danii. Po jego śmierci w 994 roku Storrada poślubiła Swena Widłobrodego, władcę Danii. Możliwe, że dzięki temu małżeństwu Mieszko I usiłował zbudować sojusz militarny ze Skandynawami, korzystając z ich najemników. Polityka dynastyczna umocniła pozycję młodego chrześcijańskiego państwa polskiego na arenie międzynarodowej. Mieszko I zmarł 25 maja 992 roku i został pochowany w Poznaniu.